Творческая интерпретация эпоса «Алпамыш» в творчестве Мустафо Бафоева

Венера Закирова

Мақаланы жүктеп алу Russian

Авторлар

Венера Закирова

Философия докторы (PhD), музыкатану жəне композиция кафедрасының доценті

Өзбекстан Республикасы Ғылым академиясының өнертану институты

Өзбекстан

https://orcid.org/0000-0002-5878-6590

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2024-02-22

Мақала беті

5-16

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Өзбек халқының көпғасырлық мұрасы қазіргі заманғы композиторлық шығармашылықты дамытудың маңызды іргетасы болып табылады. Бұл мұра таусылмайтын қайнар көз сияқты, көптеген жылдар бойы әртүрлі жанрлар мен формалардағы музыкалық туындыларды жасаушылардың шығармашылық ойларын нәрлендіреді. Орта ғасырларда Оңтүстік Қазақстаннан Алтайға дейінгі аумақты мекендеген түркі халықтарының дәстүрлерін бойына сіңірген "Алпамыш" батырлық эпосы бүгінгі күнге дейін әдебиеттанушылар мен лингвистердің, сондай-ақ шығармашылық кәсіптер өкілдерінің, атап айтқанда музыканттардың қызығушылығын тудырып келеді. Оған өзбек композиторы Мұстафо Бафоевтің концерттік үлгідегі музыкалық-әдеби композиция түрінде ұсынылған "Алпамыш" дастанынан алынған "Пять музыкальных картин" («Бес музыкалық бейне») бірегей туындысы дәлел бола алады. Алғаш рет әйгілі әдебиет ескерткіші аспаптық ансамбльдің орындауындағы концерттік алаңда орындалды. Бафоев шығармасының композициялық драматургиясын, идеялық тұжырымдаманы және түпнұсқаның бейнелі саласын жүзеге асырудың ерекшеліктерін, сондай-ақ дастанның басты кейіпкерлерінің музыкалық сипаттамаларын талдау өзбек авторының шығармасының көркемдік маңыздылығы, оның әйгілі эпостың музыкалық бейнесіне жаңашыл көзқарасы туралы айтуға мүмкіндік береді. Алғаш рет көрермендерге бұл аңызға айналған оқиға костюмдік музыкалық қойылым түрінде ұсынылды, ол өз кезегінде концерттік бағдарламаларды жаңа форматта, сахналық көрініспен, жарқын театрландырылуымен байытуға бейімділікті қалыптастырды.

Кілтті сөздер

эпос
дастан
Алпамыш
композиторлық шығармашылық
концерт
ансамбль
каденция

Список источников (СИ) и References

Жирмунский В. Эпическое Сказание об Алпамыше и «Одиссея» Гомера [Текст] // Известия Академии наук СССР. Отдел лит-ры и языка. – М., 1957, том XVI, вып. 2. – С.97-113. [В интернете] [Цитировано: 15.06.2021] URL: https://altaica.ru/LIBRARY/AN_SSSR/zhirmun1.pdf 2. Кор-Оглы Х. Узбекская литература. Изд. 2-е, перераб. и доп. Учебное пособие для филологических специальностей университетов. – М.: Высшая школа, 1976. – 301 с.

Маматхонова Ш. Кинофильмы по эпосу «Альпомиш» и их фантастические аспекты [Текст] // Проблемы современной науки и образования. – 2020. – №10 (155). [В интернете] [Цитировано: 13.03.2021] URL: https://ipi1.ru/s/10-00-00-filologicheskie-nauki/1963-kinofilmy-po-eposu-al.html; URL:https://ipi1.ru/images/PDF/2020/155/kinofilmy-po-eposu-al.pdf

Жирмунский В. Сказание об Алпамыше и богатырская сказка [Текст]. – М.: Изд-во восточной лит., 1960. – 340 с.

Умарова Г. Мустафо Бафоев камер асарларида эпик мавзулар ва образлар талқини (Фортепиано учун ёзилган “Алпомишга бағишлов” беш мусиқали картинаси милосида) [Текст] // Ўзбекистон мусиқа санъатининг долзарб масалалари: туплам. – Т.: «Musiqa», 2020. – С. 103-110.

Шарипова А. Преображение [Текст; партитура]. – Т.: Kohinur, 2000. – 78 с. 7. Алпамыш. Узбекский народный эпос [Текст]. – М.: 2013. – 87 с. [В интернете] [Цитировано: 18.06.2021] URL: https://www.rulit.me/books/alpamysh-uzbekskij-narodnyj-epos-perepechatano-sizdaniya-1949-goda-download-324605.html

Žirmunskij V. Èpičeskoe Skazanie ob Alpamyše i «Odisseâ» Gomera [Tekst] // Izvestiâ Akademii nauk SSSR. Otdel lit-ry i âzyka. – M., 1957, tom XVI, vyp. 2. – S.97-113. [V internete] [Citirovano: 15.06.2021] URL: https://altaica.ru/LIBRARY/AN_SSSR/zhirmun1.pdf

Kor-Ogly H. Uzbekskaâ literatura. Izd. 2-e, pererab. i dop. Učebnoe posobie dlâ filologičeskih special’nostej universitetov. – M.: Vysšaâ škola, 1976. – 301 s.

Mamathonova Š. Kinofil’my po èposu «Al’pomiš» i ih fantastičeskie aspekty [Tekst] // Problemy sovremennoj nauki i obrazovaniâ. – 2020. – №10 (155). [V internete] [Citirovano: 13.03.2021] URL: https://ipi1.ru/s/10-00-00-filologicheskie-nauki/1963-kinofilmy-po-eposu-al.html; URL: https://ipi1.ru/images/PDF/2020/155/kinofilmy-po-eposu-al.pdf

Žirmunskij V. Skazanie ob Alpamyše i bogatyrskaâ skazka [Tekst]. – M.: Izd-vo vostočnoj lit., 1960. – 340 s. 5. Umarova G. Mustafo Bafoev kamer asarlarida èpik mavzular va obrazlar talķini (Fortepiano učun ëzilgan “Alpomišga baġišlov” beš musiķali kartinasi milosida) [Tekst] // Ŭzbekiston musiķa sanʺatining dolzarb masalalari: tuplam. – T.: «Musiqa», 2020. – S. 103-110.

Šaripova A. Preobraženie [Tekst; partitura]. – T.: Kohinur, 2000. – 78 s.

Alpamyš. Uzbekskij narodnyj èpos [Tekst]. – M.: 2013. – 87 s. [V internete] [Citirovano: 18.06.2021] URL: https://www.rulit.me/books/alpamysh-uzbekskij-narodnyj-epos-perepechatano-s-izdaniya-1949goda-download-324605.html

Мұстафо Бафоевтің шығармашылығындағы «Алпамыш» эпосының интерпретациясы