Маңғытаевтың «Төгілмелі» күйінің музыкалық-стильдік ерекшеліктері

Арайлым Кисярова; Айжан  Бердібай

Мақаланы жүктеп алу

Авторлар

Арайлым Кисярова

Жауапты автор

Өнер магистрі, артисі жəне солисі

Н. Жантөрин атындағы Атырау облыстық филармониясы

Қазақстан

Айжан Бердібай

PhD докторы, музыкатану және композиция кафедрасының доценті

Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы

Қазақстан

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2022-03-30

Мақала беті

10-14

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Мақала М.Маңғытаевтың «Отырар сазы» фольклорлық-этнографиялық оркестріне жазылған «Төгілмелі» күйінің музыкалық-стильдік талдауына арналған. Шығарма 1987 ж. дүниеге келді. Күйдің композициясында əртүрлі құрылымдар синтезі байқалады. Бір жағынан, онда шертпе стиліндегі күйлерге тəн нұсқалық-шумақтық форма ерекшеліктері байқалса, екіншіден, үш тараудан құралғаны көрінеді. Оркестрлік күйдің шеткі тараулары үш элементті тақырыпқа сүйеніп жазылған. Сол тақырыптың бірі ортаңғы тараудағы музыка дамуына негіз ретінде алынған. Музыканы дамыту əдістері қатарында : имитация, секвенциялар, мотивтердің нұсқалық өрбітілуі қолданылады. Мазмұндық тақырыбына сəйкес, шығармада төкпе стиліндегі күйлерге тəн триоль жəне екі сегіздік ырғақтық өрнегі қайталанып тұрады. Негізгі əуенді сүйемелдейтін аспаптар партияларында квинталық үндестіктердің пайдаланылуы «Төгілмеліні» ежелгі қобыз жəне домбыра күйлеріне жақындатады. Күйдің ортаңғы тарауы мен қорытындысында дыбыстардың хроматизацияға ұшырауы, жанама тональдіктер аккордтарының қолданылуы, əуен желісінде кең интервалдардың болуы күйде еуропалық академиялық музыка ерекшеліктерінің де орын алғанын байқатады.

Кілтті сөздер

күй
нұсқалық-шумақтық форма
шертпе жəне төкпе стильдері
секвенцилар
имитациялар

Список источников (СИ) и References

Затаевич А. «1000 песен казахского народа». – Москва: Музгиз, 1963. – 606 б.

Мухамбетжанов Ш. Торғай өңірінің дəстүрлі аспаптық музыкасы аясындағы күйші Айтбай Мұздахановтың шығармашылығы. Мамандық 6М040100 – Музыкатану. Өнертану ғылымдарының магистрі академиялық дəрежесін алу үшін дайындалған диссертация. Қолжазба. – Алматы. – 90 б.

Омарова Г. Повторяющиеся мотивы в кобызовых кюях// Инструментальная музыка казахского народа. – Алма-Ата: Өнер,1985. – 3-14 с.с.

Аманова С. Древние кюи «Акку»// Инструментальная музыка казахского народа. – АлмаАта: Өнер,1985. – 15-24 с.с.

Zatayevich A. «1000 pesen kazakhskogo naroda». – Moskva: Muzgiz, 1963. – 606 s.

Mukhambetzhanov SH. Tvorchestvo kyuyshi Aytbaya Muzdakhanova v ramkakh traditsionnoy instrumental'noy muzyki Turgayskogo kraya. Spetsial'nost' 6M040100 - Muzykovedeniye. Dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni magistra iskusstv. Rukopis'.– Almaty.– 90 s.

Omarova G. Povtoryayushchiyesya motivy v kobyzov kyuyakh // Instrumental'naya muzyka kazakhskogo naroda.- Alma-Ata: Iskusstvo, 1985. - 3-14 s.

Amanova S. Drevniy kyuy «Akku» // Instrumental'naya muzyka kazakhskogo naroda.- Alma-Ata: Iskusstvo, 1985. - 15-24 s.