Узбекистанский музей искусств в здании ташкентской фабрики-кухни (1934–1941)

Михаил Овчинников

doi:10.59850/SARYN.3.11.2023.32

Мақаланы жүктеп алу Russian

Авторлар

Михаил Овчинников

Директордың ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары

Өзбекстан мемлекеттік өнер мұражайы

Өзбекстан

https://orcid.org/0000-0002-6058-5771

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2023-09-26

Мақала беті

17–36

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Бұл мақалада Өзбекстан Мемлекеттік өнер мұражайының 1934 жылдан 1941 жылға дейін созылған тарихындағы ең аз зерттелген кезеңдердің бірі қарастырылады. Бұл кезеңде мұражай Өзбекстан өнер мұражайы (ӨЗӨМ) деп аталды және Ташкенттегі зауыт-асхана ғимаратында орналасқан. Мақалада Өзбекстан Мемлекеттік өнер музейінің мұрағатында сақталған мұрағат құжаттарынан бұрын жарияланбаған, осы кезеңдегі қызметті айшықтайтын мәліметтер берілген. Сондай-ақ Өзбекстан Мемлекеттік өнер музейінің фотоханасы мен графикалық қорында сақтаулы тұрған мұрағаттық фотоматериалдар мен архитектуралық графика негізінде зауыт-асхана ғимаратындағы мұражай экспозициясының бейнесі қайта жасалды. Негізгі назар зауыт-асхана ғимаратын мұражайға беру жағдайларына, ғимараттың сәулеттік ерекшеліктеріне және мұражайдың жаңа жағдайда өз қызметін қалай ұйымдастырғанына аударылады. Алғаш рет 1938 жылы ұсынылған, бірақ жүзеге асырылмаған мұражай ғимаратының сыртқы безендіру жобасы және суретшілер Виктор Иванович пен Лия Ивановна Уфимцева жасаған зауыт-асхананың орталық цилиндріндегі мұражайдың көрме залдарының эскизі жарияланды. 1935–1937 жылдары мұражайда ұйымдастырылған көрмелердің толық тізімі берілген, сондай-ақ осы жылдар бойы мұражайдың келушілері туралы ақпарат келтірілген. Қарастырылып отырған кезеңдегі қиын жағдайларға қарамастан мұражайдың белсенді және табысты қызметі туралы қорытынды жасалады. Мұражай экспозициялары сақтала бастаған орынға айналған конструктивистік сәулет туындысы ретінде зауыт-асхана ғимаратының өзіне ерекше назар аударылады. Өзбекстан өнер мұражайы КСРО-да конструктивті ғимаратта ашылған алғашқы өнер мұражайы емес пе деген сұрақ туындайды.

Кілтті сөздер

Өзбекстан Мемлекеттік өнер мұражайы
Өзбекстан өнер мұражайы (ӨЗӨМ)
зауыт-асхана
кеңес өнері
конструктивизм
экспозиция
көрме

Список источников (СИ) и References

Третья отчётная художественная выставка Узбекистана. – Ташкент: Типография школы ФЗУ имени Стрелкова, 1935. – 16 с.

Докладная записка директора Музея искусств О. Татевосяна в ЦК КП/б/Уз, СНК УзССР и ЦИК УзССР // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 32. Л. 23.

Докладная записка директору УЗМИ Ф. И. Ваисову // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 126. Л. 94–96.

Докладная записка ученого секретаря Музея искусств Владимировой Л. П. начальнику Управления по делам искусств тов. Я. Г. Горбунову // Научный архив ГМИ Узбекистана. Инв. № 41. Л. 43 об.

Исаков, А. С. Фабрики-кухни бывшего СССР в Казахстане, Азербайджане и Узбекистане // Innovative project. – 2021. – Т. 6. – № 12. – С. 13–25. – DOI: 10.17673/IP.2021.6.12.2.

Каталог 4-й отчетной республиканской художественной выставки. – Ташкент: Управление по делам искусств при СНК УзССР, 1936. – 20 с.

Каталог выставки картин художников Узбекистана к ХХ годовщине Великой Октябрьской социалистической революции. – Ташкент: Музей искусств, типография «Кзыл Узбекистан», 1937. – 28 с.

Круковская, С. М. В мире сокровищ. – Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1982. – 232 с.

Материалы по осмотру и приему здания фабрики-кухни для размещения в нем музеев революции и искусств // Научный архив ГМИ Узбекистана. Инв. № 18.

Первая выставка самодеятельности. – Ташкент: Музей искусств, 1936. – 12 с.

Приказ № 159 по Комитету науки при СНК УзССР // Научный архив ГМИ Узбекистана. Инв. № 18. Л. 7.

Проект перекрытия бывшего здания фабрики-кухни под железную или толевую кровлю // Научный архив ГМИ Узбекистана. Инв. № 25.

Справка о работе Музея искусств УзССР с 1934 по 1936 год // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 29. Л. 1–4.

Статистическая сводка о выставке художников Узбекистана к 20-й годовщине Октября // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 173. Л. 4.

Ташкент. Энциклопедия. – Ташкент: Главная редакция Узбекской Советской Энциклопедии, 1984. – 416 с.

Файзиева, В. С. Государственный музей искусств Узбекистана: история создания и формирования коллекции // Собрание Государственного музея искусств Узбекистана : книга-альбом из серии «Культурное наследие Узбекистана» / авт. и рук. проекта Ф. Ф. Абдухаликов. – Ташкент: Silk Road Media, East Star Media, [Darakchi inform servis], 2020. – Т. XIII. – С. 33–41.

Акт № 176 от 2 июля 1934 г. // Научный архив ГМИ Узбекистана. Инв. № 44. Л. 15 об.

Акт обследования Музея искусств от 28 июля 1934 г. // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 27. Л. 8–15.

Акт № 236 от 13 сентября 1934 г. // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 27. Л. 30–31.

Письмо в Комитет по делам искусств при СНК СССР от 10.11.1940 // Научный архив ГМИ Узбекистана. Оп. 1. Арх. № 300. Л. 1–2.

References

Tretiya otchetnaya khudozhestvennaya vystavka Uzbekistana [orig. Russian: The 3rd Reporting Art Exhibition of Uzbekistan]. – Tashkent: Printing house of the Strelkov Federal Law School, 1935. – 16 p.

Akt № 176 ot 2 iyulya 1934 g. [orig. Russian: Act No. 176 of July 2, 1934] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 44. Sheet 5, turnover.

Akt № 236 ot 13 sentyabrya 1934 g. [orig. Russian: Act No. 236 of September 13, 1934] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 1. Archive No. 27. Sheets 30–31.

Akt obsledovaniya Muzeya iskusstv ot 28 iyulya 1934 g. [orig. Russian: Act of Inspection of the Museum of Arts dated July 28, 1934] // Scientific Archive of the State Museum of Fine Arts of Uzbekistan. Inventory No. 1. Archive No. 27. Sheets 8–15.

Dokladnaya zapiska direktora Muzeya iskusstv O. Tatevosyana v TSK KP/b/Uz, SNK UZSSR i TSIK UZSSR [orig. Russian: The Memorandum of the Director of the Art Museum O. Tatevosyan in the Central Committee of the CP/b/Uz, SNK UzSSR and TSIK UzSSR] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 1. Archive No. 32. Sheet 23.

Dokladnaya zapiska direktoru UZMI F. I. Vaissovu [orig. Russian: Memo to the Director of Uzbekistan Museum of History F. I. Vaissov] // Scientific archive of State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 1. Archive No. 126. Sheets 94–96.

Dokladnaya zapiska uchenogo sekretarya Muzeya iskusstv Vladimirovoy L. P. nachalniku Upravleniya po delam iskusstv tov. Ya. G. Gorbunovu [orig. Russian: Memo of the Scientific Secretary of the Museum of Arts Vladimirova L. P. to the Head of the Department for the Arts, comrade Ya. G. Gorbunov] // Scientific Archive of the State Museum of Fine Arts of Uzbekistan. Inventory No. 41. Sheet 43, turnover.

Fayzieva, V. S. Gosudarstvennyy muzey iskusstv Uzbekistana: istoriya sozdaniya i formirovaniya kollektsii [orig. Russian: The State Museum of Arts of Uzbekistan: The History of the Creation and Formation of the Collection] // Sobraniye Gosudarstvennogo muzeya iskusstv Uzbekistana : kniga-albom iz serii Kulturnoye naslediye Uzbekistana [orig. Russian: Collection of the State Museum of Arts of Uzbekistan: A Book-Album from the Series “Cultural Heritage of Uzbekistan”] / author and lead of the project F. F. Abdukhalikov. – Tashkent: Silk Road Media, East Star Media, [Darakchi inform service], 2020. – Vol. XIII. – PP. 33–41.

Issakov, A. S. Fabriki-kukhni byvshego SSSR v Kazakhstane, Azerbaidzhane i Uzbekistane [orig. Russian: Issakov, A. S. Factory-kitchens of the Former USSR in Kazakhstan, Azerbaijan, and Uzbekistan] // Innovative Project. – 2021. – Vol. 6. – No. 12. – PP. 13–25. – DOI: 10.17673/IP.2021.6.12.2.

Katalog 4-y otchetnoy respublikanskoy khudozhestvennoy vystavki [orig. Russian: Catalogue of the 4th Reporting Republican Art Exhibition]. – Tashkent: Department of Arts Affairs under the SNK of the UZSSR, 1936. – 20 p.

Katalog vystavki kartin khudozhnikov Uzbekistana k KHKH godovshchine Velikoy Oktyabrskoy sotsialisticheskoy revolyutsii [orig. Russian: Catalogue of the Exhibition of Paintings by Artists of Uzbekistan on the Twentieth Anniversary of the Great October Socialist Revolution]. – Tashkent: Museum of Arts, printing house Kyzyl Uzbekistan, 1937. – 28 p.

Krukovskaya, S. M. V mire sokrovishch [orig. Russian: In the World of Treasures]. – Tashkent: Gafur Gulyam Publishing House of Literature and Art, 1982. – 232 p.

Materialy po osmotru i priyemu zdaniya fabriki-kukhni dlya razmeshcheniya v nem muzeyev revolyutsii i iskusstv [orig. Russian: Materials on Inspection and Reception of the Kitchen Factory Building to Accommodate the Museums of the Revolution and Arts in It] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 18.

Pervaya vystavka samodeyatelnosti [orig. Russian: The First Amateur Exhibition]. – Tashkent: Museum of Arts, 1936. – 12 p.

Pismo v Komitet po delam iskusstv pri SNK SSSR ot 10.11.1940 [orig. Russian: Letter to the Committee for the Arts under the SNK of the USSR dated 10.11.1940] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 1. Archive No. 300. Sheets 1–2.

Prikaz № 159 po Komitetu nauki pri SNK UZSSR [orig. Russian: Order No. 159

on the Committee of Science under the SNK of the UzSSR] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 18. Sheets 7.

Proyekt perekrytiya byvshego zdaniya fabriki-kukhni pod zheleznuyu ili tolevuyu krovlyu [orig. Russian: The Project of Roofing the Former Building of the Factory-Kitchen under an Iron or Tar Roofing] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 25.

Spravka o rabote Muzeya iskusstv UZSSR s 1934 po 1936 god [orig. Russian: Information about the Work of the Museum of Arts of the Uzbek SSR from 1934 to 1936] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. Archive No. 29. Sheets 1–4.

Statisticheskaya svodka o vystavke khudozhnikov Uzbekistana k 20-y godovshchine Oktyabrya [orig. Russian: Statistical Summary of the Exhibition of Artists of Uzbekistan to the 20th Anniversary of October] // Scientific Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan. Inventory No. 1. Archive No. 173. Sheet 4.

Tashkent. Entsiklopediya [orig. Russian: Tashkent. Encyclopedia.] – Tashkent: The main edition of the Uzbek Soviet Encyclopedia, 1984. – 416 p.

Ташкенттегі зауыт-асхана ғимаратындағы Өзбекстан өнер мұражайы (1934–1941)